Endocrinoloog vs diabetoloog: wat is het verschil?

Wat is een endocrinoloog?

Een endocrinoloog is een medisch specialist die zich bezighoudt met het hormoonstelsel (endocrien systeem). Dit systeem bestaat uit klieren die hormonen produceren: chemische boodschappers die allerlei processen in het lichaam reguleren.

Het hormoonstelsel

De belangrijkste hormoonproducerende klieren zijn:

• Schildklier: Produceert schildklierhormonen die de stofwisseling reguleren
• Bijschildklieren: Regelen de calciumhuishouding
• Bijnieren: Produceren cortisol, adrenaline en geslachtshormonen
• Hypofyse: De "hoofdklier" die andere klieren aanstuurt
• Alvleesklier (pancreas): Produceert insuline en glucagon voor bloedsuikerregulatie
• Eierstokken/testikels: Produceren geslachtshormonen

Omdat de alvleesklier insuline produceert, valt diabetes onder het werkgebied van de endocrinoloog. Insuline is immers een hormoon dat de bloedsuikerspiegel reguleert.

Wat is een diabetoloog?

Een diabetoloog is een arts die gespecialiseerd is in de behandeling van diabetes mellitus (suikerziekte). De term "diabetoloog" wordt in Nederland vooral gebruikt voor internisten of internist-endocrinologen die zich focussen op diabeteszorg.

Specialisatie in diabetes

De diabetoloog houdt zich bezig met alle vormen van diabetes:

• Type 1 diabetes: Auto-immuunziekte waarbij de alvleesklier geen insuline meer maakt
• Type 2 diabetes: Insulineresistentie en verminderde insulineproductie
• Zwangerschapsdiabetes: Diabetes die ontstaat tijdens de zwangerschap
• MODY: Erfelijke vorm van diabetes
• Andere vormen: Zoals pancreatogene diabetes of medicatie-geïnduceerde diabetes

Diabetoloog in Nederland

In Nederland is "diabetoloog" geen officieel erkende specialisatietitel. De meeste artsen die als diabetoloog werken, zijn:

• Internist-endocrinoloog: Een internist met subspecialisatie endocrinologie
• Internist met aandachtsgebied diabetes: Een internist die zich specifiek op diabetes richt
• Kinderarts-endocrinoloog: Voor kinderen met diabetes

Overlap en verschillen

Het korte antwoord: in de praktijk zijn de endocrinoloog en diabetoloog vaak dezelfde persoon. Maar er zijn nuances.

Vergelijkingstabel

In de praktijk

De meeste ziekenhuizen hebben een afdeling "endocrinologie" waar zowel diabetes als andere hormonale aandoeningen worden behandeld. Sommige grote ziekenhuizen hebben een apart diabetescentrum met artsen die zich volledig op diabetes richten.

De opleiding

Om te begrijpen wie de endocrinoloog en diabetoloog zijn, helpt het om naar de opleiding te kijken.

Opleidingstraject in Nederland

1. Geneeskunde (6 jaar): Basisopleiding tot arts aan de universiteit
2. Opleiding tot internist (6 jaar): Specialisatie in de interne geneeskunde. Na deze opleiding ben je internist.
3. Subspecialisatie endocrinologie (2 jaar): Verdieping in hormonale aandoeningen, waaronder diabetes. Na deze opleiding ben je internist-endocrinoloog.

De totale opleiding duurt dus zo'n 14 jaar na de middelbare school. Een internist-endocrinoloog is een hoogopgeleide specialist met diepgaande kennis van het hormoonstelsel.

Kinderarts-endocrinoloog

Voor kinderen met diabetes is er de kinderarts-endocrinoloog:

1. Geneeskunde (6 jaar)
2. Opleiding tot kinderarts (5 jaar)
3. Subspecialisatie kinderendocrinologie (2-3 jaar)

Lees meer over diabetes bij kinderen en de rol van de kinderdiabetoloog.

Werkgebied van de endocrinoloog

De endocrinoloog behandelt een breed scala aan hormonale aandoeningen. Dit zijn de belangrijkste.

Schildklieraandoeningen

• Hypothyreoïdie: Te trage schildklier (ziekte van Hashimoto)
• Hyperthyreoïdie: Te snelle schildklier (ziekte van Graves)
• Schildklierknobbels: Goedaardige of kwaadaardige gezwellen
• Schildklierkanker: Diagnose en behandeling

Bijnieraandoeningen

• Ziekte van Addison: Te weinig bijnierhormonen
• Syndroom van Cushing: Te veel cortisol
• Feochromocytoom: Tumor die adrenaline produceert
• Bijniertumoren: Goedaardig of kwaadaardig

Hypofyseaandoeningen

• Hypofysetumoren: Zoals prolactinoom of groeihormoonproducerende tumoren
• Acromegalie: Overproductie van groeihormoon
• Hypopituïtarisme: Uitval van hypofysefuncties

Andere aandoeningen

• Osteoporose: Botontkalking
• Calciumstoornissen: Te hoog of te laag calcium
• Geslachtshormoonproblemen: Bij mannen en vrouwen
• Obesitas: Ernstig overgewicht met hormonale component
• Diabetes: Alle vormen van suikerziekte

Focus van de diabetoloog

De diabetoloog richt zich specifiek op diabetes en alles wat daarmee samenhangt.

Behandelgebieden

• Diagnostiek: Vaststellen van het type diabetes en eventuele oorzaken
• Medicamenteuze behandeling: Tabletten, insuline en nieuwere middelen
• Insulinetherapie: Starten, optimaliseren en begeleiden
• Technologie: Insulinepompen, continue glucosemeters, closed-loop systemen
• Complicaties: Voorkomen en behandelen van oog-, nier-, zenuw- en hartproblemen
• Leefstijlbegeleiding: Coördinatie van voedings- en bewegingsadvies
• Acute situaties: Ketoacidose, ernstige hypo's
• Speciale situaties: Zwangerschap, operatie, bijzondere omstandigheden

Patiëntengroepen

De diabetoloog ziet diverse patiëntengroepen:

• Mensen met nieuw gediagnosticeerde diabetes
• Patiënten met complexe of instabiele diabetes
• Mensen die insuline (gaan) gebruiken
• Patiënten met diabetescomplicaties
• Ouderen met diabetes en meerdere aandoeningen
• Vrouwen met (wens tot) zwangerschap en diabetes
• Patiënten met diabetes en andere endocriene aandoeningen

Wanneer naar de endocrinoloog?

Je wordt naar de endocrinoloog verwezen bij verdenking op of vastgestelde hormonale aandoeningen.

Redenen voor verwijzing

• Schildklierproblemen (afwijkende schildklierwaarden, knobbels)
• Verdenking op bijnieraandoening
• Hypofysetumor of -uitval
• Onverklaarbare gewichtstoename of -afname
• Onvruchtbaarheid met hormonale oorzaak
• Overmatige haargroei of haaruitval
• Botontkalking (osteoporose)
• Afwijkende calciumspiegels
• Diabetes in combinatie met andere hormonale problemen

Symptomen die kunnen wijzen op hormonale problemen

• Extreme vermoeidheid
• Onverklaarbare gewichtsverandering
• Hartkloppingen of trillende handen
• Hitte- of koude-intolerantie
• Menstruatieproblemen
• Libidoverlies of erectieproblemen
• Overmatig zweten
• Spierzwakte

Wanneer naar de diabetoloog?

Lees meer over wanneer een verwijzing naar de diabetoloog nodig is. Hier de belangrijkste redenen:

Verwijsindicaties

• Nieuw vastgestelde type 1 diabetes
• Type 2 diabetes die niet goed reageert op behandeling
• Starten of optimaliseren van insulinetherapie
• Wens voor insulinepomp of continue glucosemeter
• Ernstige of snelle ontregeling van de bloedsuiker
• Diabetescomplicaties (ogen, nieren, voeten, hart)
• Zwangerschapswens of zwangerschap met diabetes
• Prediabetes met complexe achtergrond
• Diabetes met meerdere andere aandoeningen
• Regelmatige ernstige hypo's of hypers

Samenwerking in de praktijk

In de zorg voor mensen met diabetes werken verschillende specialisten samen. Leer meer over hoe je eerste afspraak bij de diabetoloog eruit ziet.

Ketenzorg

In Nederland is de diabeteszorg georganiseerd in een ketenzorg-structuur:

• Huisarts: Eerste aanspreekpunt, behandelt veel mensen met type 2 diabetes
• Praktijkondersteuner (POH): Ondersteunt de huisarts bij diabetescontroles
• Diabetoloog/endocrinoloog: Tweede lijn voor complexe diabetes
• Diabetesverpleegkundige: Educatie en dagelijkse begeleiding
• Diëtist: Voedingsadvies
• Podotherapeut: Voetverzorging
• Oogarts: Controle op oogcomplicaties

Terugverwijzing

Als je diabetes stabiel is, kan de diabetoloog je terugverwijzen naar de huisarts. Je kunt altijd weer verwezen worden als dat nodig is.

Gedeelde zorg

Soms deel je de zorg: periodieke controle bij de diabetoloog, tussendoor bij de huisarts. Dit heet "shared care".

Andere specialisten bij diabetes

Naast de endocrinoloog/diabetoloog kunnen andere specialisten betrokken zijn bij je diabeteszorg.

Overzicht van specialisten

• Cardioloog: Bij hartproblemen of verhoogd cardiovasculair risico
• Nefroloog: Bij nierproblemen door diabetes
• Oogarts: Voor jaarlijkse screening op diabetische retinopathie
• Neuroloog: Bij zenuwschade (neuropathie)
• Vaatchirurg: Bij ernstige vaatproblemen in de benen
• Podotherapeut/voetenteam: Bij voetproblemen of diabetische voet
• Psychiater/psycholoog: Bij psychische problemen of diabetesburn-out
• Gynaecoloog: Bij zwangerschap met diabetes

Veelgestelde vragen

Conclusie

Het verschil tussen een endocrinoloog en een diabetoloog is in de praktijk vaak klein. De endocrinoloog is breed opgeleid in alle hormonale aandoeningen, terwijl de diabetoloog zich specifiek richt op diabetes. In Nederland zijn de meeste diabetologen tevens endocrinoloog.

Of je nu naar een endocrinoloog of diabetoloog gaat: beide zijn gespecialiseerde artsen die je kunnen helpen met complexe diabetes of andere hormonale aandoeningen. Het belangrijkste is dat je de juiste zorg krijgt voor jouw situatie.

Twijfel je of je naar een specialist moet? Bespreek dit met je huisarts. Die kan je adviseren en zo nodig doorverwijzen naar de juiste specialist.