Diabetes bij kinderen: gids voor ouders

Soorten diabetes bij kinderen

Bij kinderen komen verschillende vormen van diabetes voor, maar type 1 diabetes is veruit het meest voorkomend.

Type 1 diabetes

• Ongeveer 95% van de kinderen met diabetes heeft type 1
• Auto-immuunziekte: het lichaam valt de insulineproducerende cellen aan
• Kan op elke leeftijd ontstaan, vaak tussen 4-6 jaar en 10-14 jaar
• Levenslang insuline nodig
• Niet te voorkomen door leefstijl

Type 2 diabetes

• Neemt toe bij kinderen maar is nog steeds zeldzaam
• Komt vooral voor bij tieners met overgewicht
• Vaak erfelijke aanleg in combinatie met leefstijlfactoren
• Behandeling begint met leefstijl, soms medicatie of insuline nodig

Andere vormen

• MODY: Erfelijke vorm door specifieke genmutatie
• Neonatale diabetes: Zeer zeldzaam, ontstaat in eerste levensmaanden
• Secundaire diabetes: Door andere aandoening of medicatie (bijv. na orgaantransplantatie)

Symptomen herkennen

De symptomen van diabetes bij kinderen kunnen snel opkomen, vaak binnen enkele weken. Vroege herkenning is belangrijk om ketoacidose te voorkomen.

Klassieke symptomen

• Veel dorst: Kind drinkt opvallend veel, ook 's nachts
• Veel plassen: Frequenter naar het toilet, ook 's nachts
• Bedplassen: Kind dat al zindelijk was, plast weer in bed
• Gewichtsverlies: Ondanks normale of toegenomen eetlust
• Vermoeidheid: Minder energie dan normaal, sloom
• Honger: Meer eetlust dan gebruikelijk

Andere signalen

• Wazig zien
• Buikpijn of misselijkheid
• Prikkelbaarheid of gedragsverandering
• Langzame wondgenezing
• Schimmelinfecties (bij meisjes: vaginale schimmel)
• Fruitige ademgeur (teken van ketonen)

Bij baby's en peuters kunnen de symptomen minder specifiek zijn: lusteloosheid, slecht drinken, volle luiers, of een ziek kind dat niet opknapt.

Diagnose en eerste periode

De diagnose diabetes wordt gesteld door het meten van de bloedsuiker. Bij kinderen met symptomen is de bloedsuiker vaak sterk verhoogd.

Onderzoeken bij diagnose

• Bloedsuiker: Sterk verhoogd (vaak boven 15-20 mmol/L)
• HbA1c: Geeft een beeld van de bloedsuiker over de afgelopen weken
• Ketonen: In bloed of urine om ketoacidose uit te sluiten
• Antistoffen: Om type 1 diabetes te bevestigen (anti-GAD, anti-IA2, anti-insuline)
• Schildklierfunctie en coeliakie: Worden gescreend vanwege associatie met type 1

Ziekenhuisopname

De meeste kinderen worden bij diagnose enkele dagen opgenomen in het ziekenhuis voor:

• Stabilisatie van de bloedsuiker
• Behandeling van eventuele ketoacidose
• Start van insulinebehandeling
• Eerste educatie voor ouders en kind
• Praktische training (prikken, meten, insuline toedienen)

Het diabetesteam

Na de diagnose wordt je kind begeleid door een multidisciplinair team:

• Kinderarts-endocrinoloog (kinderdiabetoloog): Medische behandeling
• Diabetesverpleegkundige: Dagelijkse begeleiding, educatie, aanspreekpunt
• Diëtist: Voedingsadvies en koolhydraten tellen
• Psycholoog: Emotionele ondersteuning voor kind en gezin
• Maatschappelijk werker: Praktische zaken en regelingen

Behandeling

Bij type 1 diabetes is levenslange insulinebehandeling nodig. De behandeling bestaat uit verschillende onderdelen die samen zorgen voor een goede bloedsuikerregulatie.

Insulinebehandeling

Er zijn verschillende manieren om insuline toe te dienen:

• Insulinepennen: Meerdere injecties per dag met een basaal-bolus schema
• Insulinepomp: Continu insuline via een pompje (zie hieronder)

De insulinebehandeling wordt individueel afgestemd op het kind, rekening houdend met leeftijd, eetpatroon, activiteiten en schoolschema.

Bloedsuiker meten

Regelmatig bloedsuiker meten is essentieel:

• Minimaal 4-6 keer per dag (voor maaltijden en voor het slapen)
• Extra bij sport, ziekte of afwijkende waarden
• Vingerprik of continue glucosemeter (CGM)

Koolhydraten tellen

Kinderen (en ouders) leren koolhydraten te tellen om de juiste insulinedosis te bepalen:

• Hoeveel koolhydraten zitten er in de maaltijd?
• Hoeveel insuline is nodig per 10 gram koolhydraten? (koolhydraat-insulineratio)
• Apps en tabellen helpen bij het tellen

Behandeldoelen

De streefwaarden voor kinderen:

• HbA1c: Onder 53 mmol/mol (7,0%) wordt nagestreefd, maar moet afgewogen worden tegen hypo-risico
• Bloedsuiker voor maaltijden: 4-7 mmol/L
• Bloedsuiker 2 uur na maaltijd: Onder 10 mmol/L
• Time in Range (TIR): Meer dan 70% van de tijd tussen 3,9-10 mmol/L

Goede bloedsuikercontrole op jonge leeftijd helpt diabetescomplicaties op latere leeftijd te voorkomen.

Insulinepompen en sensoren

Moderne technologie maakt het leven met diabetes makkelijker. Veel kinderen gebruiken een insulinepomp en/of continue glucosemeter.

Insulinepomp

Een insulinepomp is een klein apparaatje dat continu insuline toedient:

• Draagt het kind op het lichaam (riem, broekzak, pomphouder)
• Geeft continu kleine hoeveelheden basaalinsuline
• Bij maaltijden wordt extra insuline (bolus) gegeven via een druk op de knop
• Geen losse injecties meer nodig (alleen om de 2-3 dagen infuussetje vervangen)
• Flexibiliteit bij eten en activiteiten
• Zeer nauwkeurige dosering mogelijk (belangrijk bij jonge kinderen)

Continue glucosemeter (CGM)

Een sensor onder de huid meet continu de glucosewaarde:

• Meet elke 1-5 minuten de glucosewaarde
• Toont waarde op pompscherm, telefoon of reader
• Alarmen bij te hoge of te lage waarden
• Toont trends (stijgend, dalend, stabiel)
• Minder vingerprikken nodig
• Ouders kunnen op afstand meekijken via app

Hybride closed loop systemen

De nieuwste technologie koppelt pomp en sensor aan een algoritme:

• Pomp past automatisch de insuline aan op basis van sensorwaarde
• Voorkomt veel hypo's en hypers
• Vooral 's nachts zeer effectief
• Kind moet nog wel koolhydraten invoeren bij maaltijden
• Geen volledige "kunstmatige alvleesklier" maar grote verbetering

Hypoglykemie bij kinderen

Hypoglykemie (lage bloedsuiker onder 4 mmol/L) is een veelvoorkomende complicatie bij insulinebehandeling. Ouders en kinderen moeten dit goed kunnen herkennen en behandelen.

Symptomen van hypo bij kinderen

• Trillen, beven
• Zweten (ook koud zweet)
• Bleekheid
• Honger
• Hoofdpijn
• Prikkelbaarheid, huilen, driftbuien
• Concentratieproblemen, afwezigheid
• Verwardheid, vreemd gedrag
• Bij ernstige hypo: bewusteloosheid, stuipen

Behandeling van hypo

1. Geef snelle suikers: 10-15 gram koolhydraten (afhankelijk van leeftijd)
   • Dextrotabletten (3-4 stuks)
   • Pakje appelsap of druivensap
   • Limonade (geen light)
   • Druivensuiker
2. Wacht 15 minuten en meet opnieuw
3. Herhaal als bloedsuiker nog onder 4 mmol/L is
4. Geef een snack met langzame koolhydraten als de bloedsuiker gestabiliseerd is

Nachtelijke hypo's

Hypoglykemie kan ook 's nachts optreden. Signalen kunnen zijn: nachtmerries, onrustige slaap, hoofdpijn bij het wakker worden, nat bed door zweten. Een CGM met alarmen helpt om nachtelijke hypo's te voorkomen.

Diabetes op school

Kinderen met diabetes kunnen gewoon naar school. Goede communicatie met de school is essentieel voor een veilige en onbezorgde schooltijd.

Informeer de school

• Plan een gesprek met de leerkracht, intern begeleider en/of directie
• Leg uit wat diabetes is en wat het kind nodig heeft
• Bespreek wie verantwoordelijk is voor welke taken
• Stel een individueel zorgplan op (beschikbaar via diabetesvereniging)

Wat moet de school weten?

• Hoe een hypo te herkennen en te behandelen
• Waar de snelle suikers zijn (altijd in de klas aanwezig)
• Wanneer het kind moet meten of insuline moet krijgen
• Wat te doen bij hoge bloedsuiker
• Aanpassingen bij gym, uitjes en traktaties
• Noodcontactgegevens

Praktische tips

• Zorg voor een vaste plek voor diabetesspullen in de klas
• Geef de school voldoende reserve-materiaal
• Spreek af wie de ouders belt bij problemen
• Informeer klasgenoten op een kindvriendelijke manier
• Zorg dat meerdere personeelsleden weten wat te doen bij een hypo
• Bespreek jaarlijks het zorgplan opnieuw

De diabetesverpleegkundige kan naar school komen voor voorlichting aan het team.

Sport en beweging

Sport is gezond en wordt juist aangemoedigd bij kinderen met diabetes. Met goede planning kunnen kinderen alle sporten beoefenen, inclusief topsport.

Voordelen van sport

• Verbetert de insulinegevoeligheid
• Helpt bij een gezond gewicht
• Goed voor conditie en spierkracht
• Positief voor mentale gezondheid en zelfvertrouwen
• Sociaal contact met leeftijdsgenoten

Aandachtspunten bij sport

• Meet voor en na sport: En soms ook tijdens langdurige inspanning
• Start niet met lage bloedsuiker: Bloedsuiker moet bij voorkeur boven 7 mmol/L zijn voor het sporten
• Extra koolhydraten: Eet een snack voor intensieve of langdurige sport
• Pas insuline aan: Verminder bolusinsuline voor sport, soms ook basaalinsuline (bij pomp)
• Houd snelle suikers bij de hand: Altijd druivensuiker of sap in de sporttas
• Let op vertraagd effect: Hypo kan ook uren na sport optreden

Informeer de sportclub

• Vertel de trainer dat je kind diabetes heeft
• Leg uit hoe een hypo eruitziet en wat te doen
• Zorg dat er altijd snelle suikers bij de training zijn
• Geef noodcontactgegevens

Meer tips over diabetes en leefstijl vind je in ons uitgebreide artikel.

Emotionele aspecten

De diagnose diabetes is ingrijpend voor het hele gezin. Aandacht voor de emotionele kant is net zo belangrijk als de medische behandeling.

Reacties op de diagnose

Normale reacties na de diagnose zijn:

• Schok en ongeloof: "Dit kan niet waar zijn"
• Verdriet: Rouw om het verlies van een "zorgeloos" leven
• Angst: Zorgen over de toekomst, complicaties, hypo's
• Schuldgevoel: "Had ik iets kunnen voorkomen?"
• Woede: "Waarom mijn kind?"
• Acceptatie: Komt geleidelijk, ieder in eigen tempo

Ondersteuning voor het kind

• Praat open over gevoelens
• Betrek het kind bij de behandeling passend bij de leeftijd
• Focus niet alleen op diabetes - het kind is meer dan zijn ziekte
• Zoek contact met andere kinderen met diabetes (lotgenotencontact)
• Vraag psychologische hulp als er problemen zijn

Ondersteuning voor ouders

• Accepteer dat zorgen normaal zijn
• Zoek steun bij partner, familie, vrienden
• Sluit je aan bij een oudervereniging of lotgenotengroep
• Neem pauzes - je hoeft niet altijd "aan" te staan
• Vergeet broers en zussen niet - zij hebben ook aandacht nodig
• Vraag hulp van het diabetesteam als het niet gaat

Diabetes in de puberteit

De puberteit is een uitdagende periode voor jongeren met diabetes. Hormonale veranderingen, behoefte aan autonomie en groepsdruk kunnen de diabetescontrole bemoeilijken.

Uitdagingen

• Hormonale veranderingen: Groeihormonen en geslachtshormonen verhogen de insulinebehoefte en maken bloedsuikers grilliger
• Autonomie: Tieners willen zelf beslissen, soms ten koste van diabetesmanagement
• Anders zijn: Niet willen opvallen tussen leeftijdsgenoten
• Onregelmatig leven: Laat naar bed, uitslapen, onregelmatig eten
• Alcohol en uitgaan: Nieuwe situaties die vragen om aanpassingen
• Lichaamsbeeld: Zorgen over gewicht kunnen leiden tot gevaarlijk gedrag (insuline weglaten)

Tips voor ouders

• Geef geleidelijk meer verantwoordelijkheid
• Blijf betrokken zonder te controleren
• Kies je strijd - niet alles hoeft perfect
• Praat over uitgaan, alcohol en risico's
• Laat de tiener zoveel mogelijk zelf communiceren met het diabetesteam
• Accepteer dat de puberteit een lastige fase is

Transitie naar volwassenzorg

Rond het 18e jaar vindt de overgang plaats van kinderdiabetoloog naar de volwassen diabetoloog. Deze transitie wordt zorgvuldig voorbereid:

• Kennismaken met het nieuwe team
• Overdracht van het medisch dossier
• Geleidelijke overgang, soms met overlappende afspraken

Veelgestelde vragen

Conclusie

Diabetes bij kinderen is een ingrijpende diagnose, maar met goede begeleiding kunnen kinderen een normaal, actief en gelukkig leven leiden. Moderne technologie zoals insulinepompen en continue glucosemeters maken het dagelijks management makkelijker.

Het belangrijkste is dat diabetes niet het leven van je kind definieert. Kinderen met diabetes kunnen alles wat andere kinderen ook kunnen: naar school, sporten, logeren, op vakantie - het vraagt alleen wat extra planning.

Twijfel je wanneer je hulp moet zoeken? Lees dan ons artikel over wanneer je naar een diabetoloog moet gaan.