Lage Bloedsuiker (Hypoglykemie): Herkennen, Behandelen en Voorkomen

Wat is hypoglykemie?

Hypoglykemie, in de volksmond een "hypo" genoemd, betekent letterlijk "te weinig suiker in het bloed". Bij mensen met diabetes spreken we van hypoglykemie wanneer de bloedglucosewaarde onder de 4 mmol/L (of 70 mg/dL) daalt. Dit is de grens waarbij het lichaam problemen kan krijgen met het normaal functioneren.

Je hersenen zijn volledig afhankelijk van glucose als brandstof. Wanneer de bloedsuiker te laag wordt, krijgen je hersencellen te weinig energie. Dit verklaart waarom veel symptomen van een hypo te maken hebben met het zenuwstelsel: verwarring, concentratieproblemen en in ernstige gevallen bewusteloosheid.

Wie kan een hypo krijgen?

Niet iedereen met diabetes loopt hetzelfde risico op hypos. Het hangt sterk af van je behandeling:

Hoog risico op hypos

• Insulinegebruikers - Zowel bij type 1 als type 2 diabetes. Insuline verlaagt de bloedsuiker actief, en een te hoge dosis of verkeerde timing kan een hypo veroorzaken.
• Sulfonylureumderivaten gebruikers - Medicijnen zoals glimepiride, gliclazide en tolbutamide stimuleren de alvleesklier om insuline af te geven, ongeacht de bloedsuikerspiegel.
• Meglitiniden gebruikers - Zoals repaglinide, werken vergelijkbaar als sulfonylureumderivaten.

Laag risico op hypos

• Metformine gebruikers - Metformine alleen veroorzaakt zelden hypos omdat het de insulinegevoeligheid verbetert zonder extra insuline aan te maken.
• SGLT2-remmers - Zoals dapagliflozine en empagliflozine, laten glucose via de urine afvoeren.
• GLP-1 agonisten - Zoals semaglutide en liraglutide, stimuleren insulineafgifte alleen wanneer de bloedsuiker hoog is.
• Leefstijlaanpassing alleen - Zonder medicatie is het risico op hypos minimaal.

Oorzaken van hypoglykemie

Een hypo ontstaat wanneer er een disbalans is tussen de hoeveelheid glucose in je bloed en de hoeveelheid insuline (of insuline-stimulerende medicatie) die actief is. De meest voorkomende oorzaken zijn:

1. Maaltijdgerelateerde oorzaken

• Maaltijd overslaan of uitstellen
• Minder koolhydraten eten dan gepland
• Verkeerde inschatting van koolhydraten
• Braken of diarree na het eten

2. Medicatie-gerelateerde oorzaken

• Te veel insuline gespoten
• Verkeerde timing van insuline (te vroeg voor de maaltijd)
• Spuiten in een plek waar insuline sneller wordt opgenomen (bijv. spieren)
• Dosisaanpassing vergeten na gewichtsverlies
• Nieuw medicijn dat interactie heeft met diabetesmedicatie

3. Beweging en activiteit

• Meer of intensiever bewegen dan normaal
• Onverwachte fysieke inspanning
• Sporten zonder extra koolhydraten te eten
• Vertraagd effect: hypo's kunnen tot 24 uur na intensieve sport optreden

4. Alcohol

Alcohol is een verraderlijke factor. De lever is normaal verantwoordelijk voor het vrijmaken van glucose wanneer de bloedsuiker daalt. Maar wanneer de lever bezig is met het afbreken van alcohol, kan hij deze taak niet goed uitvoeren. Hierdoor kunnen hypo's optreden, soms zelfs uren na het drinken.

Symptomen van een hypo herkennen

Het lichaam reageert op een dalende bloedsuiker met een stressreactie. Hierbij komen hormonen vrij (adrenaline, cortisol, glucagon) die proberen de bloedsuiker te verhogen. Deze hormonen veroorzaken de eerste waarschuwingssignalen.

Vroege waarschuwingssignalen (adrenerge symptomen)

Deze treden meestal op bij bloedsuiker tussen 3-4 mmol/L:

• Trillen - Beverige handen en lichaam
• Zweten - Vooral klamme handen, zweet op voorhoofd
• Hartkloppingen - Snel of bonzend hart
• Hongergevoel - Plotselinge, intense honger
• Bleekheid - Wit/grauw gezicht
• Angst of onrust - Nerveus, gejaagd gevoel
• Tintelingen - Rond de mond of in vingertoppen

Neurologische symptomen (neuroglycopene symptomen)

Deze treden op wanneer de hersenen te weinig glucose krijgen, meestal onder 3 mmol/L:

• Verwarring - Moeite met helder denken
• Concentratieproblemen - Niet kunnen focussen
• Dubbelzien of wazig zien
• Moeite met praten - Onduidelijke spraak
• Gedragsverandering - Agressie, huilen, vreemd gedrag
• Coördinatieproblemen - Onhandigheid, wankelen
• Sufheid - Extreme slaperigheid

Ernstige hypo (onder 2,5 mmol/L)

• Bewusteloosheid
• Insulten (stuipen)
• Coma

Hoe behandel je een hypo?

Bij een hypo is snel handelen essentieel. Gebruik de "regel van 15":

Snelle suikers voor hypobehandeling

Elke optie hieronder bevat ongeveer 15 gram snelle koolhydraten:

• 4 dextro-tabletten of druivensuikertabletjes
• 150 ml reguliere frisdrank (niet light/zero)
• 150 ml vruchtensap (appelsap, sinaasappelsap)
• 3 suikerklontjes
• 1 eetlepel honing of jam
• 6 Jelly Beans
• Hypokit met glucose-gel

Ernstige hypo: wanneer hulp inschakelen?

Soms is een hypo te ernstig om zelf te behandelen. Dit noemen we een "ernstige hypoglykemie" - een situatie waarbij iemand hulp van anderen nodig heeft.

Wanneer is het een ernstige hypo?

• De persoon is verward en kan niet zelf eten/drinken
• De persoon is bewusteloos
• De persoon heeft insulten (stuipen)
• De bloedsuiker is onder 2,5 mmol/L ondanks behandeling

Wat te doen bij een ernstige hypo?

Glucagon: de noodinjectie

Glucagon is een hormoon dat de lever aanzet om opgeslagen glucose vrij te geven. Het is beschikbaar als:

• GlucaGen Hypokit - Injectie die moet worden klaargemaakt
• Baqsimi - Neusspray, makkelijker in gebruik

Bespreek met je diabetesteam of glucagon voor jou geschikt is, vooral als je insuline gebruikt of vaker ernstige hypo's hebt gehad. Zorg dat mensen in je omgeving weten waar het ligt en hoe het werkt.

Nachtelijke hypoglykemie

Een hypo tijdens de nacht is extra gevaarlijk omdat je slaapt en de waarschuwingssignalen niet opmerkt. Nachtelijke hypo's komen relatief vaak voor bij insulinegebruikers.

Aanwijzingen voor nachtelijke hypo's

• Doorweekt pyjama of lakens van het zweten
• Nachtmerries of onrustig slapen
• Hoofdpijn bij het wakker worden
• Extreme vermoeidheid in de ochtend
• Hoge nuchtere bloedsuiker (rebound-effect na hypo)
• Verwarring of desoriëntatie bij wakker worden

Voorkomen van nachtelijke hypo's

• Meet je bloedsuiker voor het slapen - ideaal tussen 7-10 mmol/L
• Eet een kleine snack voor het slapen als je bloedsuiker onder 7 is
• Overweeg een continue glucosemeter (CGM) met alarm
• Bespreek je insulinedosering met je diabetesteam
• Wees extra voorzichtig na intensieve sport of alcoholgebruik

Hypo's voorkomen

Voorkomen is beter dan genezen. Met de juiste aanpak kun je het aantal hypo's flink verminderen:

1. Regelmatig meten

Ken je bloedsuikerpatroon. Meet op vaste momenten: nuchter, voor maaltijden, 2 uur na maaltijden, voor het slapen, en extra bij sport of ziekte. Een continue glucosemeter maakt dit makkelijker.

2. Koolhydraten tellen

Als je insuline spuit afgestemd op je maaltijd, is het essentieel om te weten hoeveel koolhydraten je eet. Een te hoge inschatting leidt tot te veel insuline en dus een hypo.

3. Aanpassen bij sport

Beweging maakt je lichaam gevoeliger voor insuline en verbruikt glucose. Strategieën:

• Eet extra koolhydraten voor en/of tijdens sport
• Verlaag je insulinedosis voor sport (in overleg met je arts)
• Meet voor, tijdens en na sport
• Let op vertraagde hypo's tot 24 uur na intensieve inspanning

4. Alcohol met beleid

• Drink nooit op een lege maag
• Eet koolhydraten bij alcoholische drankjes
• Meet je bloedsuiker vaker op avonden dat je drinkt
• Eet een koolhydraatrijke snack voor het slapen
• Overweeg een alarm of CGM voor de nacht

5. Hypokit altijd bij de hand

Zorg dat je altijd snelle suikers bij je hebt: in je tas, auto, op kantoor, naast je bed. Druivensuikertabletjes zijn handig omdat ze niet bederven en makkelijk te doseren zijn.

Hypo's en autorijden

Een hypo achter het stuur is levensgevaarlijk. De Nederlandse wetgeving stelt eisen aan diabetespatiënten die willen rijden:

• Meet je bloedsuiker voor je gaat rijden
• Rijd niet met een bloedsuiker onder 5 mmol/L
• Neem altijd snelle suikers mee in de auto
• Stop direct bij hyposymptomen, behandel, en wacht tot de bloedsuiker stabiel is
• Bij frequente hypo's of hypoglykemie unawareness: overleg met je arts over rijgeschiktheid

Continue glucosemonitoring (CGM)

Een continue glucosemeter meet je bloedsuiker elke paar minuten via een sensor onder je huid. Moderne systemen kunnen waarschuwen voordat je bloedsuiker te laag wordt, wat hypo's helpt voorkomen.

Voordelen van CGM bij hypo-preventie

• Alarm bij dalende bloedsuiker, nog voordat je symptomen hebt
• Detectie van nachtelijke hypo's
• Inzicht in bloedsuikerpatronen en trends
• Minder vingerprikken nodig
• Sommige systemen koppelen met insulinepompen voor automatische aanpassing

Bespreek met je diabetesteam of een CGM voor jou geschikt is. In Nederland wordt dit vaak vergoed bij type 1 diabetes en bij type 2 met intensieve insulinetherapie.

Wanneer contact opnemen met je diabetesteam?

Neem contact op met je diabetoloog, diabetesverpleegkundige of huisarts als:

• Je meerdere hypo's per week hebt
• Je ernstige hypo's hebt gehad (hulp van anderen nodig)
• Je hypo's niet meer goed voelt aankomen
• Je nachtelijke hypo's vermoedt
• Je onzeker bent over je insulinedosering
• Je vragen hebt over glucagon
• Je angst hebt ontwikkeld voor hypo's

Je behandelteam kan je medicatie aanpassen, je helpen met koolhydraten tellen, of een continue glucosemeter voorschrijven.

Omgeving informeren

Zorg dat de mensen om je heen weten wat ze moeten doen bij een hypo:

• Vertel collega's, vrienden en familie dat je diabetes hebt
• Leg uit hoe ze een hypo kunnen herkennen
• Laat zien waar je snelle suikers bewaart
• Leg uit wat ze moeten doen als je verward raakt of bewusteloos wordt
• Overweeg een medische ID-armband te dragen

Veelgestelde vragen over hypoglykemie

Conclusie

Hypoglykemie is een veelvoorkomende maar serieuze complicatie van diabetesbehandeling, vooral bij insulinegebruik. Door de symptomen te herkennen, altijd snelle suikers bij de hand te hebben, en preventieve maatregelen te nemen, kun je het risico op ernstige hypo's beperken.

Bespreek terugkerende hypo's altijd met je diabetesteam. Zij kunnen je medicatie aanpassen, educatie geven over koolhydraten tellen, of moderne hulpmiddelen zoals een continue glucosemeter voorschrijven.

Wil je een diabetoloog in je buurt vinden? Via Diabetoloog in de Buurt kun je zoeken naar diabetesspecialisten bij jou in de regio.