Hoge Bloedsuiker (Hyperglykemie)

Wat is hyperglykemie?

Hyperglykemie betekent letterlijk "te veel suiker in het bloed" (hyper = te veel, glykemie = bloedsuiker). Het is de medische term voor een verhoogde bloedglucosespiegel. Bij mensen met diabetes is hyperglykemie een veelvoorkomend probleem dat goed gemanaged moet worden.

Je bloedsuiker stijgt normaal gesproken na het eten. Bij gezonde mensen regelt het lichaam dit automatisch: de alvleesklier maakt insuline aan, waardoor glucose uit het bloed naar de cellen wordt getransporteerd. Bij diabetes werkt dit systeem niet goed, waardoor glucose zich ophoopt in het bloed.

Hyperglykemie kan variëren van:

Milde hyperglykemie: Bloedsuiker tussen 10-15 mmol/L, vaak zonder ernstige symptomen
Matige hyperglykemie: Bloedsuiker tussen 15-20 mmol/L, met duidelijke symptomen
Ernstige hyperglykemie: Bloedsuiker boven 20 mmol/L, kan gevaarlijk worden

Het tegenovergestelde van hyperglykemie is hypoglykemie (te lage bloedsuiker), wat andere risico's en symptomen heeft.

Normale bloedsuikerwaarden

Om te weten of je bloedsuiker te hoog is, is het belangrijk om de streefwaarden te kennen. Deze kunnen individueel verschillen, maar algemene richtlijnen zijn:

Streefwaarden voor mensen met diabetes

Moment	Streefwaarde	Te hoog
Nuchter (voor ontbijt)	4,0 - 7,0 mmol/L	> 7,0 mmol/L
Voor de maaltijd	4,0 - 7,0 mmol/L	> 7,0 mmol/L
2 uur na de maaltijd	< 10,0 mmol/L	> 10,0 mmol/L
Voor het slapen	6,0 - 10,0 mmol/L	> 10,0 mmol/L

HbA1c streefwaarden

Het HbA1c geeft een beeld van je gemiddelde bloedsuiker over de afgelopen 2-3 maanden:

Goed gereguleerd: HbA1c onder 53 mmol/mol (7%)
Matig gereguleerd: HbA1c 53-64 mmol/mol (7-8%)
Onvoldoende gereguleerd: HbA1c boven 64 mmol/mol (>8%)

Je diabetoloog kan individuele streefwaarden met je bespreken, afhankelijk van je situatie, leeftijd en andere factoren.

Oorzaken van hoge bloedsuiker

Hyperglykemie kan verschillende oorzaken hebben. Het begrijpen van deze oorzaken helpt bij het voorkomen en behandelen ervan.

Voeding en maaltijden

Te veel koolhydraten: Grote porties pasta, rijst, brood of aardappelen
Suikerrijke voeding: Snoep, frisdrank, gebak, vruchtensappen
Verkeerde inschatting: Onderschatten van koolhydraten in maaltijd
Snelle koolhydraten: Witte producten die snel worden opgenomen

Medicatie en insuline

Vergeten medicatie: Gemiste dosis tabletten of insuline
Te weinig insuline: Onderdosering voor de maaltijd
Insulineproblemen: Verlopen insuline, verkeerde opslag, verstopte pen/pomp
Verkeerd inspuiten: Te oppervlakkig of in littekens/verdikkingen

Lees meer over de juiste toepassing in ons artikel over diabetesmedicatie.

Ziekte en infectie

Tijdens ziekte maakt je lichaam stresshormonen aan die de bloedsuiker verhogen:

Verkoudheid, griep, COVID-19
Urineweginfecties, longontsteking
Tandvleesontsteking
Operaties en verwondingen
Koorts verhoogt de insulinebehoefte

Stress en emoties

Stress activeert het "vecht-of-vlucht" systeem, waarbij stresshormonen (cortisol, adrenaline) vrijkomen:

Werkdruk, examenstress
Emotionele gebeurtenissen
Slaapgebrek
Chronische stress

Andere oorzaken

Te weinig beweging: Inactiviteit vermindert insulinegevoeligheid
Medicijnen: Prednison, sommige diuretica, bètablokkers
Hormoonschommelingen: Menstruatie, menopauze
Dawn-fenomeen: Natuurlijke bloedsuikerstijging in de vroege ochtend
Somogyi-effect: Rebound-hyperglykemie na nachtelijke hypo

Symptomen herkennen

De symptomen van hyperglykemie ontwikkelen zich meestal geleidelijk. Hoe hoger de bloedsuiker en hoe langer deze verhoogd blijft, hoe duidelijker de symptomen worden.

Vroege symptomen (bloedsuiker 10-15 mmol/L)

Dorst: Verhoogde behoefte aan drinken
Vaak plassen: Vaker naar het toilet, ook 's nachts
Vermoeidheid: Moe en slaperig voelen
Droge mond: Plakkerig gevoel in de mond
Wazig zien: Moeite met scherp stellen

Latere symptomen (bloedsuiker 15-20 mmol/L)

Hoofdpijn: Zeurende of bonzende hoofdpijn
Concentratieproblemen: Moeite met helder denken
Gewichtsverlies: Ondanks normaal of veel eten
Langzame genezing: Wondjes genezen traag
Terugkerende infecties: Blaasontsteking, schimmelinfecties

Alarmsymptomen (bloedsuiker >20 mmol/L)

Neem direct contact op met een arts bij:

Misselijkheid en braken
Buikpijn
Snelle, diepe ademhaling
Fruitige/zoete ademgeur (aceton)
Verwardheid of sufheid
Uitdroging (droge huid, ingevallen ogen)

Dit kunnen tekenen zijn van ketoacidose of hyperosmolair syndroom!

Meer informatie over diabetessymptomen vind je in ons artikel over symptomen van diabetes type 2.

Hoe verlaag je hoge bloedsuiker?

Er zijn verschillende manieren om een hoge bloedsuiker te verlagen. De beste aanpak hangt af van hoe hoog je bloedsuiker is en welke behandeling je volgt.

Directe maatregelen

Drink veel water: Water helpt de nieren om overtollige glucose af te voeren via de urine. Drink minimaal 2-3 glazen extra bij hoge bloedsuiker.
Beweeg: Lichte tot matige beweging (wandelen, fietsen) helpt spieren glucose op te nemen. Let op: bij zeer hoge bloedsuiker (>15 mmol/L) met ketonen kan beweging gevaarlijk zijn.
Correctie-insuline: Als je insuline gebruikt en een correctieschema hebt, kun je extra snelwerkende insuline spuiten. Volg altijd de instructies van je arts.
Vermijd extra koolhydraten: Eet geen snacks of maaltijden met veel koolhydraten totdat je bloedsuiker is gedaald.

Correctie-insuline gebruiken

Als je een insulineschema volgt, heb je mogelijk een correctiefactor gekregen:

De correctiefactor geeft aan hoeveel mmol/L je bloedsuiker daalt per eenheid insuline
Voorbeeld: correctiefactor 2 betekent dat 1 eenheid insuline je bloedsuiker met 2 mmol/L verlaagt
Gebruik alleen correctie-insuline als je dit hebt afgesproken met je arts
Wacht minimaal 3-4 uur tussen correcties om stapeling te voorkomen

Belangrijk bij correctie

Snelwerkende insuline begint na 15-30 minuten te werken en heeft maximaal effect na 1-2 uur. Meet je bloedsuiker opnieuw na 2 uur. Spuit niet te snel extra insuline om "stapeling" (te veel insuline tegelijk) te voorkomen.

Wat je NIET moet doen

Niet intensief sporten: Bij zeer hoge bloedsuiker met ketonen kan dit gevaarlijk zijn
Niet overmatig corrigeren: Te veel insuline kan leiden tot hypoglykemie
Niet vasten: Bij ketoacidose is eten juist belangrijk voor herstel
Symptomen niet negeren: Aanhoudend hoge bloedsuiker vraagt om actie

Wanneer naar de arts?

Niet elke hoge bloedsuiker vraagt om medische hulp, maar er zijn situaties waarin je direct contact moet opnemen met je arts of medische hulp moet inroepen.

Neem contact op met je arts of diabetesverpleegkundige bij:

Bloedsuiker boven 15 mmol/L die niet daalt ondanks maatregelen
Regelmatig hoge bloedsuikers (patronen herkennen)
Ketonen in je urine of bloed (als je dit kunt meten)
Ziekte met hoge bloedsuiker en moeite met eten/drinken
Twijfel over je medicatie of insulinedosering

Bel direct 112 of ga naar de spoedeisende hulp bij:

Bloedsuiker boven 25-30 mmol/L
Ernstige misselijkheid en braken (niet kunnen binnenhouden van vocht)
Snelle, diepe ademhaling
Verwardheid, sufheid of bewustzijnsverlies
Ernstige buikpijn
Koorts met zeer hoge bloedsuiker
Uitdroging (niet kunnen plassen, zeer droge mond)

Wil je meer weten over wanneer specialistische hulp nodig is? Lees ons artikel over wanneer je naar een diabetoloog gaat.

Gevaren: ketoacidose en HHS

Ernstige hyperglykemie kan leiden tot twee levensbedreigende complicaties: diabetische ketoacidose (DKA) en hyperosmolair hyperglykemisch syndroom (HHS).

Diabetische ketoacidose (DKA)

Ketoacidose komt vooral voor bij diabetes type 1, maar kan ook bij type 2 optreden. Het ontstaat wanneer het lichaam geen glucose kan gebruiken door insulinetekort en overschakelt op vetverbranding. Hierbij ontstaan ketonen, zure stoffen die het bloed verzuren.

Kenmerken van ketoacidose:

Bloedsuiker meestal boven 15-20 mmol/L
Ketonen in bloed of urine
Misselijkheid, braken, buikpijn
Snelle, diepe ademhaling (Kussmaul-ademhaling)
Fruitige/acetonachtige ademgeur
Uitdroging
Verwardheid, sufheid

Hyperosmolair hyperglykemisch syndroom (HHS)

HHS komt vaker voor bij oudere mensen met diabetes type 2. De bloedsuiker loopt zeer hoog op (vaak boven 30-50 mmol/L) zonder dat ketoacidose optreedt. Door de extreme uitdroging wordt het bloed "stroperig".

Kenmerken van HHS:

Zeer hoge bloedsuiker (30-50+ mmol/L)
Ernstige uitdroging
Verwardheid, hallucinaties
Extreme dorst (in vroeg stadium)
Verminderd bewustzijn tot coma
Geen of milde ketonen

Beide zijn levensbedreigende noodgevallen!

DKA en HHS vereisen onmiddellijke medische behandeling in het ziekenhuis. Bel 112 bij vermoeden van deze complicaties. Behandeling bestaat uit intraveneuze vloeistoffen, insuline en elektrolytcorrectie.

Langdurig hoge bloedsuiker

Naast de acute risico's van zeer hoge bloedsuiker, is chronisch verhoogde bloedsuiker schadelijk voor je lichaam. Dit geldt ook voor matig verhoogde waarden die jarenlang aanhouden.

Schade aan bloedvaten

Hoge bloedsuiker beschadigt de wanden van bloedvaten, zowel kleine (microvasculair) als grote (macrovasculair) bloedvaten:

Ogen (retinopathie): Schade aan netvlies, kan leiden tot blindheid
Nieren (nefropathie): Verminderde nierfunctie, kan leiden tot dialyse
Zenuwen (neuropathie): Tintelingen, gevoelloosheid, pijn
Hart en bloedvaten: Verhoogd risico op hartinfarct en beroerte
Voeten: Combinatie van zenuw- en vaatschade, risico op amputatie

Lees meer over deze complicaties in ons artikel over diabetescomplicaties.

Het belang van goede controle

Bij prediabetes en diabetes is goede bloedsuikercontrole essentieel. Grote studies (DCCT, UKPDS) hebben aangetoond dat dit het risico op complicaties aanzienlijk vermindert:

1% daling van HbA1c verlaagt het risico op complicaties met 25-40%
Vroege, goede controle geeft blijvende bescherming (metabolic memory)
Het is nooit te laat om de controle te verbeteren

Preventie en monitoring

Het voorkomen van hoge bloedsuikers is de beste strategie. Dit vraagt om een combinatie van goede zelfzorg, regelmatige monitoring en samenwerking met je behandelteam.

Regelmatig bloedsuiker meten

Meet volgens afspraak met je arts (voor/na maaltijden, voor slapen)
Meet extra bij ongewone situaties (ziekte, stress, nieuwe activiteiten)
Houd een logboek bij of gebruik een app
Overweeg een continue glucosemeter (CGM) in overleg met je arts

Consistente leefstijl

Regelmatige maaltijden met voorspelbare hoeveelheid koolhydraten
Dagelijkse beweging, bij voorkeur op vaste tijden
Voldoende slaap (7-8 uur per nacht)
Stressmanagement

Meer over leefstijl bij diabetes vind je in ons artikel over diabetes en leefstijl.

Medicatietrouw

Neem medicatie op vaste tijden
Gebruik een pillendoos of herinnering-app
Controleer insuline op houdbaarheid en bewaar correct
Wissel injectieplekken af

Ziekdagenregeling

Bespreek met je arts wat je moet doen bij ziekte:

Vaker meten (elke 2-4 uur)
Voldoende drinken
Medicatie/insuline meestal doorgaan of aanpassen
Ketonen meten indien beschikbaar
Wanneer contact opnemen met arts

Veelgestelde vragen

Wat is een te hoge bloedsuiker?

Een te hoge bloedsuiker (hyperglykemie) is bij diabetes meestal een waarde boven 10 mmol/L. Nuchtere waarden boven 7 mmol/L of een HbA1c boven 53 mmol/mol wijzen op onvoldoende gereguleerde diabetes. Streefwaarden kunnen individueel verschillen.

Wat zijn de symptomen van hoge bloedsuiker?

Symptomen van hoge bloedsuiker zijn: veel dorst, vaak plassen, vermoeidheid, wazig zien, droge mond, hoofdpijn en concentratieproblemen. Bij zeer hoge waarden kunnen misselijkheid, buikpijn en verwardheid optreden.

Hoe kun je hoge bloedsuiker verlagen?

Hoge bloedsuiker verlagen kan door: veel water drinken, bewegen (wandelen), correctie-insuline indien voorgeschreven, en het vermijden van extra koolhydraten. Bij aanhoudend hoge waarden of ziekte: neem contact op met je arts.

Wanneer is hoge bloedsuiker gevaarlijk?

Hoge bloedsuiker wordt gevaarlijk bij waarden boven 15-20 mmol/L, vooral met symptomen als misselijkheid, braken, buikpijn, snelle ademhaling of verwardheid. Dit kan wijzen op ketoacidose of hyperosmolair syndroom - bel direct je arts of 112.

Wat veroorzaakt hoge bloedsuiker bij diabetes?

Oorzaken van hoge bloedsuiker bij diabetes zijn: te weinig of vergeten medicatie/insuline, te veel koolhydraten eten, ziekte of infectie, stress, te weinig beweging, en sommige medicijnen zoals prednison.

Hoe lang duurt het voordat hoge bloedsuiker zakt?

Met correcte actie (water, beweging, eventueel insuline) kan de bloedsuiker binnen 1-4 uur dalen. Snelwerkende insuline werkt binnen 15-30 minuten en heeft maximaal effect na 1-2 uur. Zonder insuline duurt het langer.

Conclusie

Hyperglykemie is een veelvoorkomend maar beheersbaar probleem bij diabetes. Door de oorzaken te begrijpen, symptomen te herkennen en te weten wanneer je actie moet ondernemen, kun je hoge bloedsuikers effectief aanpakken.

Het belangrijkste is: wees alert op alarmsignalen en aarzel niet om medische hulp te zoeken bij ernstige of aanhoudende hyperglykemie. Met goede zelfzorg, regelmatige monitoring en samenwerking met je behandelteam kun je complicaties voorkomen en een goede kwaliteit van leven behouden.

Heb je regelmatig hoge bloedsuikers of lukt het niet om je diabetes goed te reguleren? Overweeg een consult bij een diabetesspecialist voor persoonlijk advies en begeleiding.

Hoge bloedsuiker (hyperglykemie)