Wat doet een diabetoloog precies?

Wat is een diabetoloog?

Een diabetoloog is een arts die gespecialiseerd is in de behandeling van diabetes mellitus en aanverwante stofwisselingsziekten. Het is een internist die na de basisopleiding geneeskunde en de specialisatie tot internist, een aanvullende subspecialisatie heeft gevolgd op het gebied van endocrinologie en diabetologie.

De officiële titel is internist-endocrinoloog of internist met aandachtsgebied diabetologie. Deze specialist heeft diepgaande kennis van het hormoonstelsel, de alvleesklier (pancreas), insulineproductie en alle aspecten van diabetes type 1 en type 2.

In Nederland werken diabetologen voornamelijk in ziekenhuizen, diabetesklinieken en gespecialiseerde poliklinieken. Ze behandelen patiënten die niet voldoende geholpen kunnen worden door de huisarts of praktijkondersteuner, en focussen op complexe diabeteszorg.

Opleiding tot diabetoloog

De opleiding tot diabetoloog is lang en intensief. Na de zesjarige studie geneeskunde volgt een specialisatie tot internist van zes jaar. Daarna kan de arts zich verder specialiseren in endocrinologie en diabetologie, wat nog eens twee tot drie jaar duurt. In totaal heeft een diabetoloog dus ongeveer 14 tot 15 jaar opleiding achter de rug.

Deze uitgebreide opleiding zorgt ervoor dat diabetologen expert zijn in alle aspecten van diabetes: van de biochemische processen in het lichaam tot de nieuwste behandelmethoden en technologieën zoals insulinepompen en continue glucosemonitoring.

Wat doet een diabetoloog precies?

De diabetoloog heeft een breed takenpakket dat verder gaat dan alleen het voorschrijven van medicatie. Hieronder bespreken we de belangrijkste taken en verantwoordelijkheden van deze specialist.

1. Diagnostiek en beoordeling

Een van de belangrijkste taken van de diabetoloog is het stellen van de juiste diagnose. Dit omvat:

• Bepalen van het type diabetes (type 1, type 2, LADA, MODY, of andere zeldzame vormen)
• Beoordelen van de ernst en het stadium van de aandoening
• Identificeren van risicofactoren en complicaties
• Uitvoeren en interpreteren van uitgebreide bloedonderzoeken
• Analyseren van HbA1c-waarden en glucoseprofielen

Bij mensen met symptomen van diabetes type 2 of vermoeden van prediabetes en insulineresistentie kan de diabetoloog uitgebreide diagnostiek verrichten om het exacte beeld te bepalen.

2. Behandelplan opstellen

Na de diagnose stelt de diabetoloog een persoonlijk behandelplan op. Dit plan is afgestemd op jouw specifieke situatie en omvat:

• Streefwaarden voor bloedsuiker (nuchtere glucose en HbA1c)
• Medicatieadvies en dosering
• Insulinetherapie indien nodig
• Leefstijladviezen (voeding, beweging, gewicht)
• Controlefrequentie en monitoring
• Afspraken over complicatiescreening

3. Insulinetherapie en medicatiebeheer

De diabetoloog is expert in het instellen en optimaliseren van insulinetherapie. Dit is een complex proces dat veel kennis en ervaring vereist:

• Keuze van het juiste type insuline (kort- of langwerkend, of een combinatie)
• Bepalen van de juiste dosering
• Instellen van insulinepompen
• Begeleiding bij continue glucosemonitoring (CGM)
• Aanpassen van medicatie bij wisselende omstandigheden

Ook het voorschrijven en monitoren van orale diabetesmedicatie zoals metformine, sulfonylureumderivaten, SGLT2-remmers en GLP-1-agonisten behoort tot het expertisegebied van de diabetoloog. Meer hierover lees je in ons artikel over diabetesmedicatie.

4. Complicatiescreening en -behandeling

Diabetes kan op lange termijn leiden tot complicaties aan verschillende organen. De diabetoloog speelt een cruciale rol in het opsporen en behandelen van deze complicaties:

• Ogen (retinopathie): Samenwerking met oogarts voor jaarlijkse oogonderzoeken
• Nieren (nefropathie): Monitoring van nierfunctie via bloedonderzoek en urine
• Zenuwen (neuropathie): Onderzoek naar gevoelsstoornissen in voeten en handen
• Hart en bloedvaten: Cardiovasculair risicomanagement
• Voeten: Samenwerking met podotherapeut en vaatchirurg

Lees meer over deze onderwerpen in ons uitgebreide artikel over diabetescomplicaties.

5. Educatie en begeleiding

Een belangrijk aspect van het werk van de diabetoloog is het geven van voorlichting en educatie. Dit helpt patiënten om zelf hun diabetes beter te managen:

• Uitleg over diabetes en het ziekteproces
• Instructie over zelfcontrole en glucosemeting
• Voorlichting over hypo- en hyperglykemie
• Advies over voeding en koolhydraten tellen
• Begeleiding bij sporten met diabetes
• Ondersteuning bij psychosociale aspecten

Wanneer ga je naar een diabetoloog?

Niet iedereen met diabetes hoeft naar een diabetoloog. Veel mensen met diabetes type 2 worden prima behandeld door de huisarts of praktijkondersteuner. Er zijn echter situaties waarin een verwijzing naar de diabetoloog noodzakelijk of wenselijk is.

Redenen voor verwijzing naar de diabetoloog

• Diabetes type 1: Altijd behandeling bij de diabetoloog vanwege de complexiteit van insulinetherapie
• Zwangerschapsdiabetes: Begeleiding tijdens zwangerschap is specialistisch werk
• Instabiele bloedsuikers: Veel schommelingen, frequente hypo's of hypers
• Starten met insuline: Het instellen van insulinetherapie
• Insulinepomp of CGM: Aanvraag en begeleiding van moderne diabetestechnologie
• Complicaties: Problemen aan ogen, nieren, zenuwen of hart
• Onvoldoende resultaat: Als de huisarts de streefwaarden niet kan bereiken
• Complexe situaties: Meerdere aandoeningen tegelijk, operaties, of bijzondere omstandigheden
• Zeldzame vormen van diabetes: LADA, MODY, of secundaire diabetes

Wil je weten of een bezoek aan de diabetoloog voor jou zinvol is? Lees dan ook ons artikel over wanneer je naar een diabetoloog gaat.

Welke onderzoeken doet een diabetoloog?

De diabetoloog beschikt over uitgebreide diagnostische mogelijkheden om een volledig beeld te krijgen van je diabetessituatie. Hieronder de belangrijkste onderzoeken:

Bloedonderzoeken

• HbA1c: Gemiddelde bloedsuiker over de afgelopen 2-3 maanden
• Nuchtere glucose: Bloedsuiker na minimaal 8 uur vasten
• Glucose na de maaltijd: Postprandiale glucose
• C-peptide: Meet de eigen insulineproductie van de alvleesklier
• Antilichamen (GAD, IA-2, ZnT8): Bij vermoeden van type 1 diabetes
• Lipidenprofiel: Cholesterol en triglyceriden
• Nierfunctie: Creatinine en eGFR
• Leverfunctie: ALAT, ASAT, gamma-GT
• Schildklierfunctie: TSH (vaak gestoord bij diabetes type 1)

Urineonderzoek

• Albumine/creatinine ratio: Vroege opsporing nierschade
• Ketonen: Bij vermoeden van ketoacidose
• Glucose in urine: Bij zeer hoge bloedsuikers

Overige onderzoeken

• Continue glucosemonitoring (CGM): 14 dagen meten met sensor
• OGTT (glucosetolerantietest): Bij vermoeden van diabetes of prediabetes
• Voetonderzoek: Sensibiliteit, pulsen, wondjes
• Bloeddruk: Belangrijk voor cardiovasculair risico
• ECG: Hartfilmpje bij cardiovasculaire klachten

Hoe behandelt een diabetoloog diabetes?

De behandeling door de diabetoloog is altijd maatwerk. Er bestaat niet één standaardaanpak, maar een persoonlijk behandelplan dat rekening houdt met jouw specifieke situatie, leeftijd, leefstijl en eventuele andere aandoeningen.

Medicamenteuze behandeling

De diabetoloog kan verschillende soorten medicatie voorschrijven, afhankelijk van het type diabetes en de ernst:

• Metformine: Eerste keus bij type 2 diabetes
• SGLT2-remmers: Beschermen ook hart en nieren
• GLP-1-agonisten: Helpen ook bij gewichtsverlies
• Sulfonylureumderivaten: Stimuleren insulineproductie
• DPP-4-remmers: Milde werking, weinig bijwerkingen
• Insuline: Diverse soorten voor verschillende situaties

Technologische hulpmiddelen

Moderne diabeteszorg maakt steeds meer gebruik van technologie:

• Insulinepompen: Continue toediening van insuline
• Continue glucosemonitoring (CGM): Real-time bloedsuikerwaarden
• Flash glucosemonitoring: Scannen in plaats van prikken
• Closed-loop systemen: Automatische afstemming van insuline op glucose
• Apps en software: Voor registratie en analyse

Leefstijlinterventie

Naast medicatie speelt leefstijl een cruciale rol bij diabetes. De diabetoloog geeft advies over of verwijst door voor:

• Voedingsadvies door een diëtist
• Bewegingsprogramma's
• Gewichtsmanagement
• Stoppen met roken
• Stressmanagement

Meer informatie over de rol van leefstijl vind je in ons artikel over diabetes en leefstijl.

Samenwerking met andere zorgverleners

Diabeteszorg is teamwork. De diabetoloog werkt nauw samen met diverse andere zorgverleners om optimale zorg te leveren:

Het diabetesteam

• Diabetesverpleegkundige: Dagelijkse begeleiding, educatie, en eerste aanspreekpunt
• Diëtist: Voedingsadvies en koolhydraten tellen
• Podotherapeut: Voetverzorging en preventie voetproblemen
• Oogarts: Jaarlijkse controle op retinopathie
• Nefroloog: Bij nierproblemen
• Cardioloog: Bij hart- en vaatproblemen
• Psycholoog: Bij psychische klachten of acceptatieproblemen

De rol van de huisarts

De huisarts blijft een belangrijke schakel in de diabeteszorg. Na behandeling bij de diabetoloog kan de patiënt vaak weer terug naar de huisarts voor reguliere controles. De huisarts en diabetoloog overleggen regelmatig over de beste aanpak.

Voor veel mensen met stabiele diabetes type 2 is de huisarts, samen met de praktijkondersteuner (POH), de hoofdbehandelaar. Lees hierover meer in ons artikel over het verschil tussen endocrinoloog en diabetoloog.

Verschil met internist en endocrinoloog

Er bestaat vaak verwarring over de verschillende benamingen. Laten we de verschillen verduidelijken:

Internist

Een internist is een specialist in de interne geneeskunde. Dit is een breed vakgebied dat alle orgaansystemen omvat: hart, longen, nieren, lever, maag-darm, bloed, hormonen, en meer. Een algemeen internist behandelt diverse aandoeningen maar is niet specifiek gespecialiseerd in diabetes.

Endocrinoloog

Een endocrinoloog is een internist die gespecialiseerd is in hormonen en stofwisseling. Dit omvat schildklieraandoeningen, bijnierproblemen, hypofyseaandoeningen, osteoporose, én diabetes. De endocrinoloog heeft dus een breder werkgebied dan alleen diabetes.

Diabetoloog

Een diabetoloog is een internist-endocrinoloog die zich voornamelijk richt op diabeteszorg. In de praktijk gebruiken veel internisten-endocrinologen de term diabetoloog als ze veel diabetespatiënten behandelen. De termen overlappen dus deels.

Het belangrijkste is dat je bij een specialist terechtkomt met expertise in diabetes. Of deze zich nu internist-endocrinoloog of diabetoloog noemt, maakt voor de kwaliteit van zorg meestal niet uit.

Vergoeding en verwijzing

Verwijzing via de huisarts

Om naar de diabetoloog te gaan heb je een verwijzing nodig van je huisarts. De huisarts beoordeelt of specialistische zorg noodzakelijk is en schrijft dan een verwijsbrief. Zonder verwijzing word je niet aangenomen bij de diabetoloog en worden de kosten niet vergoed.

Vergoeding door de zorgverzekering

Diabeteszorg bij de diabetoloog valt onder de basisverzekering. Dit betekent dat consulten, bloedonderzoeken en de meeste behandelingen worden vergoed. Wel geldt het eigen risico (in 2025: € 385 per jaar).

Ook diabeteshulpmiddelen worden grotendeels vergoed:

• Bloedglucosemeters en teststrips
• Insulinepennen en naalden
• Insulinepompen en toebehoren
• Continue glucosemonitoring (bij indicatie)

Wachttijden

De wachttijd voor een eerste afspraak bij de diabetoloog varieert per ziekenhuis en regio. Gemiddeld ligt de wachttijd tussen de 2 en 6 weken. Bij spoed kan een snellere afspraak geregeld worden.

Wil je weten wat je kunt verwachten van je eerste afspraak bij de diabetoloog? Lees dan ons artikel daarover.

Veelgestelde vragen

Conclusie

Een diabetoloog is een essentiële specialist voor mensen met complexe diabetes. Of je nu net gediagnosticeerd bent met diabetes type 1, moeite hebt om je bloedsuikers onder controle te krijgen, of te maken hebt met complicaties - de diabetoloog kan je helpen met deskundige zorg en begeleiding.

De diabetoloog stelt diagnoses, schrijft behandelplannen uit, begeleidt insulinetherapie, en werkt samen met een heel team van zorgverleners om jou de beste zorg te bieden. Na verwijzing door de huisarts worden de kosten volledig vergoed door de basisverzekering.

Heb je vragen over je diabetes of denk je dat je baat zou hebben bij specialistische zorg? Bespreek dit met je huisarts en vraag zo nodig om een verwijzing naar de diabetoloog.