Symptomen van diabetes type 2

Wat is diabetes type 2?

Diabetes type 2 is een chronische stofwisselingsziekte waarbij het lichaam moeite heeft om de bloedsuiker (glucose) te reguleren. Bij gezonde mensen maakt de alvleesklier insuline aan, een hormoon dat glucose uit het bloed naar de cellen transporteert waar het als brandstof wordt gebruikt.

Bij diabetes type 2 zijn er twee problemen:

• Insulineresistentie: De cellen reageren minder goed op insuline, waardoor glucose moeilijker wordt opgenomen
• Verminderde insulineproductie: De alvleesklier raakt uitgeput en maakt minder insuline aan

Het gevolg is dat glucose zich ophoopt in het bloed. Dit leidt tot hoge bloedsuikerwaarden (hyperglykemie) en uiteindelijk tot de symptomen van diabetes.

In Nederland hebben ongeveer 1,2 miljoen mensen diabetes, waarvan 90% type 2. De ziekte komt vooral voor bij mensen boven de 40 jaar, maar door toenemend overgewicht wordt diabetes type 2 ook vaker gezien bij jongere mensen en zelfs kinderen.

Het verraderlijke van diabetes type 2 is dat de ziekte zich langzaam ontwikkelt. Veel mensen hebben jarenlang een verhoogde bloedsuiker zonder dit te weten. Wanneer symptomen optreden, is de ziekte vaak al een tijd aanwezig. Lees meer over het voorstadium in ons artikel over prediabetes en insulineresistentie.

De klassieke symptomen van diabetes type 2

De klassieke symptomen van diabetes worden veroorzaakt door de hoge bloedsuikerspiegel. Het lichaam probeert op verschillende manieren van de overtollige glucose af te komen, wat leidt tot kenmerkende klachten.

1. Verhoogde dorst (polydipsie)

Een van de meest voorkomende symptomen is extreme dorst. Je kunt het gevoel hebben dat je niet genoeg kunt drinken, zelfs als je net gedronken hebt. Dit komt doordat je lichaam probeert de hoge bloedsuiker te verdunnen door je dorstig te maken.

Kenmerken van diabetesgerelateerde dorst:

• Aanhoudend, ook na het drinken
• Vooral merkbaar 's nachts
• Niet gerelateerd aan warm weer of inspanning
• Kan gepaard gaan met een droge mond

2. Vaak plassen (polyurie)

Door de verhoogde dorst en het vele drinken moet je vaker naar het toilet. Maar er is meer aan de hand: de nieren proberen de overtollige glucose via de urine af te voeren. Dit leidt tot grotere hoeveelheden urine.

Typische kenmerken:

• Vaker plassen dan normaal (meer dan 8 keer per dag)
• 's Nachts meerdere keren uit bed moeten (nycturie)
• Grote hoeveelheden urine per keer
• Lichtgekleurde, waterige urine

3. Vermoeidheid en energiegebrek

Glucose is de belangrijkste brandstof voor je cellen. Als glucose niet goed in de cellen kan komen door insulineresistentie, hebben je cellen een energietekort. Dit uit zich in:

• Chronische vermoeidheid, ook na voldoende slaap
• Energiedips, vooral na het eten
• Moeite met concentreren
• Snel uitgeput bij inspanning
• Algemeen gevoel van malaise

4. Wazig zien

Hoge bloedsuikers kunnen de lens van het oog beïnvloeden. Door osmotische effecten kan de lens opzwellen, waardoor het brandpunt verandert en je wazig gaat zien. Dit symptoom is meestal tijdelijk en verbetert als de bloedsuiker daalt.

Let op: wazig zien kan ook een teken zijn van diabetische retinopathie, een complicatie aan het netvlies. Lees meer in ons artikel over diabetescomplicaties.

5. Onverklaarbaar gewichtsverlies

Hoewel diabetes type 2 vaak geassocieerd wordt met overgewicht, kan onbedoeld gewichtsverlies een symptoom zijn. Als het lichaam glucose niet kan gebruiken, gaat het over op het verbranden van vet en spierweefsel voor energie.

Dit symptoom is minder uitgesproken bij type 2 dan bij type 1 diabetes, maar kan voorkomen bij:

• Langdurig onbehandelde diabetes
• Zeer hoge bloedsuikerwaarden
• Oudere patiënten

Minder bekende symptomen van diabetes type 2

Naast de klassieke symptomen zijn er veel minder bekende signalen die kunnen wijzen op diabetes. Deze worden vaak over het hoofd gezien of toegeschreven aan andere oorzaken.

Langzaam genezende wonden

Hoge bloedsuikers verstoren het genezingsproces van de huid. Sneetjes, schaafwonden en blaren genezen langzamer dan normaal. Dit komt door:

• Verminderde bloedcirculatie
• Verzwakte immuunrespons
• Schade aan kleine bloedvaten

Terugkerende infecties

Diabetes verzwakt het immuunsysteem, waardoor je vatbaarder bent voor infecties. Vaak voorkomende infecties bij diabetes zijn:

• Urineweginfecties: Glucose in de urine bevordert bacteriegroei
• Schimmelinfecties: Vooral candida (spruw, vaginale schimmelinfectie)
• Huidinfecties: Steenpuisten, ontstekingen
• Tandvleesontsteking: Parodontitis komt vaker voor

Tintelingen en gevoelloosheid

Hoge bloedsuikers kunnen de zenuwen beschadigen (neuropathie). Dit begint vaak in de voeten en handen en uit zich als:

• Tintelingen of een "slapend" gevoel
• Brandend of prikkelend gevoel
• Gevoelloosheid
• Pijn, vooral 's nachts

Als je deze symptomen hebt, is het belangrijk om dit te bespreken met een arts. Neuropathie kan wijzen op langdurig onbehandelde diabetes.

Donkere huidplekken (acanthosis nigricans)

Sommige mensen met insulineresistentie ontwikkelen donkere, fluweelachtige huidplekken. Deze komen vooral voor in huidplooien:

• Nek en achterkant van de nek
• Oksels
• Liezen
• Onder de borsten

Dit is een teken van insulineresistentie en kan een vroeg signaal zijn van diabetes of prediabetes.

Jeuk

Diabetes kan jeuk veroorzaken door verschillende mechanismen:

• Droge huid door uitdroging
• Schimmelinfecties
• Slechte doorbloeding
• Zenuwschade

Vooral jeuk in het genitale gebied kan wijzen op een schimmelinfectie door hoge bloedsuikers.

Erectiestoornissen

Bij mannen kunnen erectiestoornissen een vroeg teken zijn van diabetes. De oorzaken zijn:

• Schade aan bloedvaten
• Zenuwbeschadiging
• Hormonale veranderingen

Studies tonen aan dat mannen met diabetes 2-3 keer vaker erectiestoornissen hebben dan mannen zonder diabetes.

Verschillen tussen mannen en vrouwen

Hoewel de basale symptomen van diabetes type 2 gelijk zijn voor mannen en vrouwen, zijn er enkele verschillen in hoe de ziekte zich kan manifesteren.

Specifieke symptomen bij vrouwen

• Vaginale schimmelinfecties: Terugkerende candida-infecties
• Urineweginfecties: Vaker dan gemiddeld
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS): Vaak geassocieerd met insulineresistentie
• Veranderingen in menstruatiecyclus: Onregelmatige periodes
• Seksuele disfunctie: Verminderd libido, pijn bij gemeenschap

Specifieke symptomen bij mannen

• Erectiestoornissen: Vaak een vroeg signaal
• Verminderd libido: Door hormoonveranderingen
• Spierzwakte: Verlies van spiermassa
• Balanitis: Ontsteking van de eikel (vaak door schimmel)

Diabetes zonder symptomen: de stille ziekte

Een van de grootste gevaren van diabetes type 2 is dat de ziekte jarenlang onopgemerkt kan blijven. Naar schatting weet 30-50% van de mensen met diabetes type 2 niet dat ze het hebben.

Dit komt doordat:

• Symptomen zich geleidelijk ontwikkelen en je eraan went
• Milde klachten worden toegeschreven aan veroudering of stress
• Het lichaam zich aanpast aan hogere bloedsuikerwaarden
• Sommige mensen simpelweg geen symptomen hebben

Wanneer laten testen zonder symptomen?

Het is verstandig om je bloedsuiker te laten controleren als je risicofactoren hebt, ook zonder klachten:

• Overgewicht (BMI boven 25) of obesitas (BMI boven 30)
• Leeftijd boven 45 jaar
• Familiegeschiedenis van diabetes (ouders, broers, zussen)
• Eerder zwangerschapsdiabetes gehad
• Hart- en vaatziekten
• Hoge bloeddruk of cholesterol
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
• Weinig lichaamsbeweging

Verschil met diabetes type 1

Hoewel de symptomen van diabetes type 1 en type 2 overlappen, zijn er belangrijke verschillen. Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam geen insuline meer aanmaakt.

Bij type 1 diabetes kunnen de symptomen zo snel en hevig zijn dat mensen binnen enkele dagen ernstig ziek worden. Ketoacidose (een levensgevaarlijke complicatie) kan de eerste presentatie zijn.

Wanneer naar de huisarts?

Het is belangrijk om naar de huisarts te gaan als je symptomen herkent. Hoe eerder diabetes wordt ontdekt, hoe beter de behandelmogelijkheden en hoe kleiner de kans op complicaties.

Ga naar de huisarts bij:

• Aanhoudende dorst die niet weggaat met drinken
• Vaker plassen dan normaal, vooral 's nachts
• Onverklaarbare, chronische vermoeidheid
• Onbedoeld gewichtsverlies zonder dieet
• Wazig zien dat niet verbetert
• Wonden die niet of langzaam genezen
• Terugkerende infecties (blaas, schimmel, huid)
• Tintelingen of gevoelloosheid in handen/voeten

Voorbereiding op het consult

Om je huisartsbezoek zo nuttig mogelijk te maken:

• Noteer je klachten en hoe lang je ze al hebt
• Houd een dagboekje bij van je dorst en plasfrequentie
• Denk na over familiegeschiedenis van diabetes
• Maak een lijstje van je medicatie
• Bereid vragen voor die je wilt stellen

Hoe wordt diabetes type 2 vastgesteld?

De diagnose diabetes wordt gesteld op basis van bloedonderzoek. Er zijn verschillende tests die gebruikt worden:

Nuchtere glucose

Dit is de bloedsuiker na minimaal 8 uur vasten (geen eten of drinken behalve water).

• Normaal: onder 6,1 mmol/L
• Prediabetes: 6,1 - 6,9 mmol/L
• Diabetes: 7,0 mmol/L of hoger

HbA1c (geglyceerd hemoglobine)

Deze test meet de gemiddelde bloedsuiker over de afgelopen 2-3 maanden. Je hoeft niet nuchter te zijn.

• Normaal: onder 42 mmol/mol
• Prediabetes: 42 - 47 mmol/mol
• Diabetes: 48 mmol/mol of hoger

Glucosetolerantietest (OGTT)

Bij twijfel kan een glucosetolerantietest worden gedaan. Je drinkt een suikeroplossing en na 2 uur wordt je bloedsuiker gemeten.

• Normaal: onder 7,8 mmol/L
• Prediabetes: 7,8 - 11,0 mmol/L
• Diabetes: 11,1 mmol/L of hoger

Wat gebeurt na de diagnose?

Na de diagnose diabetes bespreekt de huisarts de vervolgstappen:

• Uitleg over diabetes en wat het betekent
• Leefstijladviezen (voeding, beweging, gewicht)
• Eventueel start van medicatie (vaak metformine)
• Controleafspraken bij de praktijkondersteuner
• Verwijzing naar diëtist
• Bij noodzaak: verwijzing naar de diabetoloog

Lees ook ons artikel over wanneer je naar een diabetoloog gaat voor meer informatie over specialistische zorg.

Risicofactoren voor diabetes type 2

Sommige factoren verhogen je risico op het ontwikkelen van diabetes type 2. Kennis van deze risicofactoren helpt bij vroege opsporing.

Niet-beïnvloedbare risicofactoren

• Leeftijd: Risico neemt toe boven de 45 jaar
• Familiegeschiedenis: Eerstegraads familielid met diabetes
• Etniciteit: Hogere prevalentie bij Hindoestanen, Surinamers, Marokkanen, Turken
• Eerder zwangerschapsdiabetes: Verhoogt later risico aanzienlijk
• Laag geboortegewicht: Associatie met latere insulineresistentie

Beïnvloedbare risicofactoren

• Overgewicht: Vooral buikvet (appelvorm)
• Weinig beweging: Minder dan 150 minuten per week
• Ongezonde voeding: Veel suiker, bewerkte voeding, weinig vezels
• Roken: Verhoogt risico met 30-40%
• Alcoholgebruik: Overmatig gebruik verstoort glucosehuishouding
• Slaapgebrek: Chronisch slaaptekort beïnvloedt insulinegevoeligheid
• Stress: Chronische stress kan insulineresistentie bevorderen

Door aandacht te besteden aan beïnvloedbare risicofactoren kun je je risico op diabetes type 2 aanzienlijk verlagen. Lees meer in ons artikel over diabetes en leefstijl. Bij een diagnose bespreekt je arts welke diabetesmedicatie eventueel nodig is.

Veelgestelde vragen

Conclusie

De symptomen van diabetes type 2 kunnen subtiel zijn of zelfs helemaal afwezig. Klassieke symptomen zoals dorst, vaak plassen en vermoeidheid zijn belangrijke signalen, maar ook minder bekende klachten zoals langzaam genezende wonden en terugkerende infecties kunnen wijzen op diabetes.

Het is belangrijk om je bewust te zijn van deze symptomen en bij twijfel naar de huisarts te gaan voor bloedonderzoek. Vroege diagnose en behandeling kunnen complicaties voorkomen en je kwaliteit van leven verbeteren.

Heb je risicofactoren voor diabetes, zoals overgewicht of familiegeschiedenis? Laat dan periodiek je bloedsuiker controleren, ook als je geen klachten hebt. Voorkomen is beter dan genezen.